Olej silnikowy - groźny odpad czy cenny surowiec?

Wstępnie oczyszczony olej jest poddawany destylacji, która obejmuje 3 etapy:

• wstępna destylacja próżniowa, mająca na celu wyeliminowanie wody i frakcji najbardziej lotnych,
• właściwa destylacja, w której odbywa się rozdział na poszczególne frakcje,
• - hydrorafinacja - na tym etapie poszczególne frakcje olejów smarowych i opałowych są uszlachetniane.

W ostatnim etapie olej zmieszany z wodorem jest podgrzewany, a mieszanina przechodzi przez katalityczne reaktory demetalizacji i hydrorafinacji. Pierwszy usuwa związki metali, które mogłyby zniszczyć katalizator hydrorafinacji, będącej kolejnym procesem. Średnia temperatura w czasie obu procesów wynosi 300-340° C przy ciśnieniu około 5,5 MPa. Po hydrorafinacji następuje rozdzielenie fazy ciekłej i gazowej oraz ciekłych destylatów. Pozostały hydrorafinat po osuszeniu staje się gotowym produktem - olejem bazowym.

fot. Rafineria JedliczeSystem zbiórki i zagospodarowania olejów

Zbiórka olejów przepracowanych

Od lat 70. do końca lat 80. ubiegłego wieku funkcjonował w Polsce system zbiórki olejów przepracowanych, zorganizowany z wykorzystaniem stacji paliw i baz magazynowych. Pierwsze były przeznaczone dla użytkowników indywidualnych, którzy mogli oddać tam nawet niewielkie ilości zużytego oleju. Stacje benzynowe były zobligowane do odbioru zużytego oleju. Na terenie całego kraju działało blisko 1400 takich punktów. Bazy magazynowe, których było blisko 150, obsługiwały większych „dostawców”, czyli zakłady przemysłowe. Każda z nich dysponowała samochodem do odbioru i przewożenia olejów przepracowanych. Tak skonstruowany system zbiórki oleju działał do 1989 r.

Obecnie, zgodnie z polskim prawem, przepracowany olej jest uznawany za odpad i podlega przepisom ustawy o odpadach. Dokument definiuje oleje odpadowe jako „wszystkie oleje smarowe lub przemysłowe, które nie nadają się do zastosowania, do którego były pierwotnie przeznaczone, a w szczególności są to zużyte oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje do turbin i oleje hydrauliczne”.

fot. Rafineria JedliczeSposoby zagospodarowania olejów przepracowanych, wg ustawy o odpadach

Przepisy nakazują posiadaczom olejów przepracowanych, powstałych w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej, ich unieszkodliwienie. Najczęściej odbywa się to przez przekazanie zużytego oleju do specjalistycznej firmy.

Obowiązujący w latach 70. system zbiórki olejów przepracowanych jest chwalony do dziś. Stacje benzynowe były idealnym miejscem, gdzie można było pozostawić zużyty olej. W tamtych latach, kiedy na rynku był tylko jeden dystrybutor paliw - CPN (firma państwowa), wprowadzenie takiego systemu nie stanowiło żadnego problemu. Obecnie nie jest to chyba możliwe, a szkoda, bo duża liczba użytkowników wymienia olej w silnikach swoich samochodów samodzielnie i nie są zorientowani co można zrobić z olejem przepracowanym. Nie każdy ma świadomość, że można go oddać w warsztacie samochodowym, zajmującym się wymianą płynów eksploatacyjnych, lecz to, czy taki olej zostanie przyjęty zależy tylko od dobrej woli właściciela lub obsługi. Z tego powodu duża część oleju trafia w miejsca, gdzie znaleźć się nie powinna, zanieczyszczając glebę lub wodę.

A może darmowe paliwo dla warsztatu?

Jeśli ze względu na poziom zanieczyszczeń oleje odpadowe nie nadają się do rerafinacji, możliwe jest ich spalanie (utylizacja termiczna) z odzyskiem ciepła. Koszty takiego sposobu utylizacji są wielokrotnie niższe. Wykorzystując specjalne kotły, tzw. multiolejowe, można utylizację olejów przepracowanych prowadzić bezpośrednio w firmie będącej ich „producentem” (nie jest wymagana zbiórka i przewóz oleju z wykorzystaniem specjalistycznych pojazdów), a uzyskane ciepło jest wykorzystywane do ogrzewania pomieszczeń.

fot. Clean BurnNagrzewnice multiolejowe Clean Burn stanowią idealne źródło ciepła dla warsztatów, ponieważ mogą być zasilane olejami przepracowanymi

Parametry energetyczne olejów przepracowanych są zbliżone do olejów opałowych, dzięki czemu można ich z powodzeniem używać w celach grzewczych, np. do ogrzania obiektów związanych z obsługą motoryzacji (stacje obsługi, duże bazy transportowe, przedsiębiorstwa komunikacyjne). W takich placówkach „powstają” duże ilości olejów przepracowanych, co skłania do ich wykorzystania w celach grzewczych.

Oleje przepracowane należy jednak spalać w odpowiednich urządzeniach, które zrobią to w sposób prawidłowy. Jest to bardzo ważne, ponieważ odpady olejowe zawierają różne zanieczyszczenia, a tylko odpowiednia obróbka termiczna pozwala je skutecznie wyeliminować.

Konieczność utylizacji zużytych olejów nie budzi chyba żadnych wątpliwości. Jest to niezwykle ważne dla środowiska naturalnego i, jak widać, może być przy okazji również opłacalnym przedsięwzięciem.