Olej silnikowy - groźny odpad czy cenny surowiec?

Oleje smarowe są uciążliwe dla środowiska, stanowiąc dla niego zagrożenie na każdym etapie swojego „życia”, począwszy od produkcji, przez transport, magazynowanie, pracę w silniku aż po zbiórkę i utylizację. Ten ostatni etap jest bardzo istotny, ponieważ odpowiednio zorganizowana zbiórka zużytych olejów, oprócz ograniczania uciążliwości dla środowiska, jest także źródłem cennych surowców dla przemysłu rafineryjnego, służących do produkcji pełnowartościowych baz olejowych.

fot. FuchsOleje przepracowane są odpadem niebezpiecznym powodującym duże zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska, w związku z czym gospodarka nimi wymaga szczególnej kontroli. Z drugiej strony jest to cenny surowiec z którego produkowane są bazy olejowe, paliwa. Z 1 tony ropy naftowej uzyskuje się 150 kg olejów bazowych, a z 1 tony olejów przepracowanych można uzyskać 600 kg tak samo wartościowych baz olejowych

Szkodliwy odpad

Oleje przepracowane w świetle obowiązującego w Polsce prawa są zaliczone do odpadów niebezpiecznych. Zagrożenia dla zdrowia człowieka i środowiska wynikają z jego składu chemicznego, będącego efektem procesów jakim poddawany jest olej w trakcie eksploatacji oraz zanieczyszczeń powstałych w trakcie zbiórki i magazynowania oleju już przepracowanego.

W wyniku spalania paliwa silnikowego (benzyny, gazu czy oleju napędowego) i występującej w związku z tym wysokiej temperatury następuje proces pirolizy węglowodorów. W jego wyniku powstają wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, będące substancjami silnie rakotwórczymi.

Przemianom ulegają także zawiązki stanowiące dodatki uszlachetniające. W ich wyniku powstają substancje proste - węglany wapnia, magnezu i baru - oraz bardziej złożone: siarczki, tiofosforany, tlenki metali. W przepracowanych olejach silnikowych występują również związki metali pochodzące z elementów współpracujących, w tym łożysk ślizgowych.

Jak widać, w olejach przepracowanych mamy do czynienia z różnymi zanieczyszczeniami chemicznymi, które przed ich dalszą przeróbką muszą zostać usunięte.

Cenny surowiec

Pomimo dość dużego zanieczyszczenia, oleje przepracowane są bardzo cennym surowcem dla przemysłu petrochemicznego, stanowiąc alternatywne źródło zaopatrzenia w oleje bazowe.

Przeróbka olejów przepracowanych (rerafinacja) jest o wiele bardziej uzasadniona ekonomicznie niż produkcja z ropy naftowej, ponieważ wyprodukowanie bazowego oleju regenerowanego wymaga dostarczenia znacznie mniejszej ilości energii. Przyjmuje się, że 1 kg regenerowanego oleju bazowego można wytworzyć wykorzystując mniej niż 30% energii potrzebnej dla uzyskania 1 kg oleju bazowego z ropy naftowej, co przyczynia się do zachowania nieodnawialnych źródeł energii.

fot. Rafineria JedliczeIlość olejów poddanych regeneracji w Rafinerii Jedlicze. Jak widać stały wzrost konsumpcji olejów nie jest powiązany z wzrostem jego odzysku. Rafineria Jedlicze jest w stanie poddać procesowi regeneracji 80 tys. ton olejów odpadowych rocznie, obecnie ten potencjał jest wykorzystany jedynie w 40%. Jako główne przyczyny takiego stanu rzeczy podaje się, m.in.: spalanie olejów odpadowych w piecach (często do tego nieprzystosowanych) nieefektywny system zbiórki olejów odpadowych ze źródeł rozproszonych szacowany na 15-20%

Jednym z najnowocześniejszych zakładów w Europie prowadzących przemysłową przeróbkę olejów przepracowanych (rerafinację) jest Rafineria Jedlicze

Zakład specjalizuje się w tej dziedzinie od 1963 r. Obecnie procesy przeróbki olejów przepracowanych odbywają się w instalacji do hydrorafinacji, która została oddana do użytku w 2001 r.

Pozwala ona na produkcję mineralnych olejów bazowych oraz olejów opałowych lekkich o zawartości siarki poniżej 0,01% (od 2008 r. maksymalna zawartość siarki w oleju opałowym na poziomie 0,1% masy stała się normą obowiązującą w Europie).

Przepracowane oleje trafiające do Rafinerii Jedlicze są przechowywane w specjalnych zbiornikach magazynowych, gdzie następuje pierwszy etap oczyszczania.

Zanieczyszczenia jako cięższe opadają na dno zbiorników, a wstępnie oczyszczony olej jest znad nich zlewany (proces taki nosi nazwę dekantacji).