Ewolucja metod badań autogazu

INiGLaboratorium Instytutu Nafty i Gazu ma akredytację Polskiego Centrum Akredytacji na wszystkie metody badania LPG wymienione w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki. Instytut ma również wdrożone i akredytowane metody badania LPG wymienione w najnowszej edycji normy PN-EN 589:2009, a specjalne stanowisko-kolektor do zbierania pozostałości LPG po badaniach i próbek kontrolnych powoduje, że gaz po wykonaniu badań nie jest wypuszczany do atmosfery

Kontrole jakości autogazu prowadzone przez pracowników Inspekcji Handlowej obejmują wszystkie etapy dystrybucji LPG, włącznie z produkcją i polegają na badaniu parametrów próbek paliwa gazowego. Są one pobierane zgodnie z wymaganiami norm (PN-EN ISO 4257:2007 Skroplone gazy węglowodorowe, metoda pobierania próbek oraz ZN/MG/CN-18:2007 regulująca pobieranie próbek autogazu z dystrybutorów). Próbki są dostarczane do laboratoriów gdzie poddaje się je badaniom na zgodność z rozporządzeniem ministra gospodarki z 28 grudnia 2006 r. Opiera się ono na normie PN-EN 589:2006, choć ogłoszono już nową normę PN-EN 589:2009.

P.P.U. AnkoAparat do oceny zapachu LPG

Nowa norma z 2009 r. zmienia niektóre wymagania dla autogazu oraz metody określania pewnych limitowanych parametrów. Często są to metody zupełnie nie porównywalne z obowiązującymi w normie z 2006 r. (np. do oznaczania zawartości wody i pozostałości po odparowaniu). Niestety nowa norma nie zmienia metod wyznaczania niektórych istotnych parametrów, które cały czas są określane w sposób bardzo subiektywny Ocena wyników w ten sposób wykonywanych badań daje rozległe pole interpretacji, co może być powodem różnej oceny właściwości paliwa gazowego przez różne laboratoria.

Zapach

Badanie zapachu gazu polega na jego organoleptycznej ocenie. Poddaje się jej specjalnie przygotowaną próbkę LPG w stanie gazowym rozcieńczoną oczyszczonym powietrzem tak, aby mieszanina zawierała gaz w stężeniu 20% dolnej granicy wybuchowości. Próbkę oceniają 3 osoby, jeśli choć jedna z nich uzna, że nie odczuwa zapachu gazu oznacza to niezgodność z wytycznymi normy. Parametr ten jest tak samo istotny jak inne charakterystyczne właściwości określone w normie PN-EN 589:2006.

alcontrol.comBadanie stopnia oddziaływania korozyjnego LPG na miedź polega na porównaniu płytki miedzianej zanurzonej w badanej próbce przez 1 godzinę w temperaturze 40 stopni C z barwnym wzorcem stopnia korozji. Badanie w Europie odbywa się zgodnie z normą PN-EN ISO 6251

Według opinii ekspertów próbę tę z powodzeniem można zastąpić chemiczną analizą mającą na celu określenie w składzie gazu zawartości merkaptanów, które odpowiadają za zapach LPG, wtedy jej ocena byłaby jednoznaczna.

Klasa korozji na miedzi

Kolejnym dość kontrowersyjnym badaniem jest oznaczenie klasy korozji na miedzi. Badanie to jest wykonywane zgodnie z normą PN-EN 6251 i polega na zanurzeniu w LPG płytki miedzianej (na 1 godzinę). Próbę wykonuje się w specjalnym naczyniu (bombie do badania korozji). Zmiany korozyjne, które występują na płytkach miedzianych porównuje się ze specjalnym wzornikiem barw i na tej podstawie określa klasę korozji. Ocena jest zatem mocno subiektywna, tym bardziej, że używany do LPG wzornik barw jest taki sam jak dla innych paliw silnikowych, w których głównym czynnikiem korozyjnym jest siarka a czynniki korozyjne w gazie są zupełnie inne. Powodują one czasami zupełnie inne zabarwienie niż dostępne we wzorniku, co bezpośrednio może wpływać na dużą rozpiętość interpretacji wyników. Często zdarza się, że gaz nie mający własności korodujących wykazuje klasę korozji wyższą niż 1, co w świetle normy dyskwalifikuje takie paliwo.

Nafta i GazSchemat naczynia ciśnieniowego do oznaczania właściwości korodujących LPG na miedź, wg. normy PN-EN ISO 6251. Aby badanie było wiarygodne naczynie musi być napełnione w takim stopniu, aby cała płytka miedziana była zanurzona w fazie ciekłej LPG

Z tego powodu metoda oceny klasy korozji budzi duże kontrowersje wśród podmiotów zajmujących się produkcją i dystrybucją LPG. Problem ten jest sygnalizowany przez firmy oraz placówki naukowe do odpowiedzialnych za badania jakości paliw instytucji. Zagadnienie to jest również tematem konferencji i spotkań branżowych, co potwierdza konieczność zmian w tej metodzie.

Logicznym byłoby zatem zastąpienie tego badania, które jest wykonywane metodą jakościową badaniem ilościowym. Mogłoby ono polegać na oznaczeniu czynników korozyjnych w gazie i porównaniu wyników z wartościami dopuszczalnymi. Metodę taką zaproponował przez Instytut Nafty i Gazu.

Pozostałość po odparowaniu

W zakresie tego parametru najnowsza norma wprowadza zmianę, zarówno jeśli chodzi o wartość jak i metodę jej wyznaczania. W PN-EN 589:2009 pozostałość po odparowaniu (czyli miara zawartości węglowodorów cięższych, odpowiadających, np. za powstawanie osadów w silniku) jest określona na 60 ppm, natomiast w poprzedniej normie PN-EN 589:2006 wartość tego parametru wynosi 100 ppm. Zastosowane różne metody wyznaczania powodują, że obie te wielkości nie mogą być bezpośrednio porównywane.

Ciekawostką w złym tego słowa znaczeniu jest próg wykrywalności metody stosowanej zgodnie z nową normą z 2009 r., który wynosi 40 ppm, czyli oznaczenie parametru odbywa się na pograniczu wykrywalności, co już budzi wątpliwości.

Zawartość wody

Norma PN-EN 589:2009 w stosunku do PN-EN 589:2006 wprowadza również zmianę metody oznaczania zawartości wody w LPG. Ma to na celu zwiększenie „czułości” metody. W starszej normie (obowiązującej, bo na jej podstawie oparte jest rozporządzenie) oznaczało się zawartość wody przez schłodzenie próbki do temperatury 0oC i obserwację czy woda wytrąca się z mieszaniny. Nowsza norma zmienia tę procedurę, gaz jest schładzany do temperatury poniżej zera i obserwuje się czy występują kryształki lodu. Metoda ta jest bardziej czytelna, zamarznięte kryształki lodu są lepiej widoczne, co jest uznawane za pozytywną zmianę.

Zawartość metanolu

Najnowsza norma PN-EN 589:2009 ogranicza również zawartość metanolu w LPG. W poprzedniej edycji nie był on limitowany. Metanol jest używany do wiązania wody zawartej w LPG, zatem jego podwyższona zawartość świadczy o dużej zawartości wody. Według przedstawicieli branży jest to pozytywna zmiana.

Zmiany wartości niektórych parametrów oraz metod ich oznaczania w normach PN-EN 589:2009 i PN-EN 589:2006

Podsumowanie

Przytoczone przykłady pokazują, że w zakresie unormowań oceny parametrów LPG (niestety obowiązujące prawo bazuje na starej normie z 2006 r.) jest jeszcze wiele do zrobienia. Niektóre zmiany wprowadzają nową jakość w pomiarach, inne wręcz przeciwnie przyczyniają się zmniejszenia ich „czułości”. Jednak jak się wydaje najważniejszym jest wyeliminowanie niejednoznacznych badań jakościowych, które budzą wiele kontrowersji i jak widać pozostawiają duże pole do interpretacji wyników.