Castrol z pierwszego tłoczenia

CastrolXIX-wieczny pałacyk i skromne budynki strzegą tajemnic XXI w.

Wlewając świeży olej do silnika, nie zastanawiamy się, jak powstał ten niezbędny do prawidłowego działania silnika środek smarny. Nawet trudno podejrzewać, jak wiele osób w nowoczesnych ośrodkach badawczych na całym świecie pracuje nad ciągłym udoskonalaniem „złocistego płynu”.

Wraz z rozwojem konstrukcji silnikowych i zaostrzaniem norm czystości spalin, tworzone są nowe oleje, a te już oferowane poddawane są nieustannym modyfikacjom. Kiedy słyszymy termin „ośrodek badawczy”, przed oczami stają nam zwykle wysokie biurowce i szklane laboratoria w pilnie strzeżonych obiektach. Rzeczywistość ma niewiele wspólnego z bujną wyobraźnią. Pośród pól i łąk hrabstwa Berkshire, w miejscowości Pangbourne (ok. 70 km na zachód od Londynu), znajduje się Centrum Technologiczne Castrol i BP. Wjeżdżających na teren wita skromna tablica z nazwą miejsca. Po kilkuset metrach, duży parking i niskie zabudowania z czerwonej cegły. Jedynym okazałym budynkiem jest XIX-wieczny pałacyk w stylu wiktoriańskim, wzniesiony przez australijskiego kupca Williama Fanninga. W 1976 roku wielohektarowa posiadłość została nabyta przez firmę Castrol. Od tego czasu zbudowano parę kolejnych budynków służących ulepszaniu, tworzeniu i badaniu różnych olejów.

Angielski klimat

CastrolZ zewnątrz Centrum Technologiczne przypomina wiejską posiadłość angielskiego lorda, a nie miejsce pracy naukowców z całego świata

Jak przystało na wiejski klimat, wydaje się, że życie w kompleksie badawczym Castrola toczy się nieco sennie. Cisza, niespieszne kroki nielicznych przemieszczających się naukowców i laborantów, równo przycięty angielski trawnik i duży, pięknie zadbany park wokół zabudowań. Sielanka.

O liczbie pracowników świadczy jedynie zapełniony samochodami całkiem spory parking. Wśród pracujących tu ponad 300 osób są chemicy, biolodzy, inżynierowie różnych specjalności i technicy. Wśród kadry naukowej nie mogło zabraknąć oczywiście Polaków.

Wydaje się, że teren jest całkiem otwarty dla osób postronnych. Nic bardziej mylnego. Dyskretnie zamontowane kamery i spore pomieszczenie służb ochrony to tylko te widoczne zabezpieczenia. System uzupełniają specjalne procedury postępowania z informacjami poufnymi. Osoba, która przez przypadek zawita do Centrum Technologicznego, zostanie grzecznie poproszona o opuszczenie terenu.

Wszystko razem dla wygody
Przez ćwierć wieku rozwoju Centrum Technologicznego Castrol i BP zapewniono naukowcom znakomite warunki pracy. Do dyspozycji mają podręczny (godny niejednej hurtowni) magazyn różnych olejów i półproduktów, liczne laboratoria, zespół kilkunastu hamowni silnikowych i podwoziowych, komorę klimatyczną czy znakomicie wyposażony warsztat, który zajmuje się w zasadzie tylko jednym: nieustanie rozkręca i składa testowane silniki.

Centrum Technologiczne jest jednym z najlepiej wyposażonych laboratoriów tego typu na świecie i należy do grupy czterech podobnych centrów rozwoju BP. W dobie powszechnej i natychmiastowej wymiany informacji, ośrodki pracują często razem nad jednym projektem, wymieniając się doświadczeniami i wynikami badań. Celem prac badawczych jest polepszenie dotychczasowych produktów i tworzenie nowych. Przy rosnących kosztach transportu, rozwoju nowych technologii i ciągle zaostrzanych normach czystości spalin, tworzenie nowych środków smarnych wymaga powiązania ze sobą różnych dziedzin nauki. Dlatego nikogo nie dziwią pracujący obok siebie: specjalista od budowy molekularnej cząsteczek i konstruktor silników.

Ciekawostką jest także to, że w ośrodku w niewielkich ilościach produkuje się specjalne oleje dla potrzeb samochodów wyścigowych i rajdowych.

Droga przez mękę

CastrolLaserowy pomiar grubości filmu olejowego w cylindrze

Cechą charakterystyczną ośrodków badawczych jest wielokrotne powtarzanie prowadzonych badań i pomiarów. W laboratorium analitycznym Centrum Technologicznego postępuje się podobnie. Do najczęściej wykonywanych zaliczyć należy badania lepkości w temp. 40 i 100° C . W zależności od wyników, część próbek badana jest dalej. Nowo powstający olej testowany jest następnie w niskich i wysokich temperaturach. Sprawdzany jest pod kątem podatności na pienienie, temperatury odparowania i ilości ubytku oleju, temperatury samozapłonu czy stopnia PH oleju w zależności od długości pracy. Laboratorium analityczne zajmuje się także dociekaniem przyczyn problemów, z którymi spotkali się użytkownicy paliw, olejów i środków smarnych na całym świecie. Poprzez wyselekcjonowanie pojedynczych pierwiastków z przysłanych próbek ustala się, czy nie zostały one zanieczyszczone (np. przez nieuczciwych sprzedawców na stacjach benzynowych), a jeśli tak, to czym. Czy były to rozpuszczalniki, przypadkowe paliwa, substancje organiczne czy inne zanieczyszczenia. Duża cześć prowadzonych badań wykonywana jest na zlecenie firm zewnętrznych.

Po przejściu prób laboratoryjnych, próbki nowych olejów trafiają do testów mechaniczno-silnikowych. Na początku wykonywane są zwykle próby na wycinkach elementów silnikowych i przekładniowych. Np. kawałki pierścieni tłokowych i tulei cylindrów, poprzez wzajemne tarcie przy dokładnie dozowanym olejeniu, zużywają się, dostarczając materiału porównawczego do dalszych badań.

Hamownie, warsztaty i chłodnia w rozmiarze XL

CastrolStanowiska kontrolne hamowni silnikowych. Każde z nich posiada niezależne oprzyrządowanie kontrolno-pomiarowe oraz system instalacji do zasilania silników różnorodnym paliwem.

Niezwykłym miejsce jest specjalnie zbudowany budynek zespołu hamowni. Budynek dysponuje własną wielopaliwową siecią zasilającą oraz zlokalizowanymi w pobliżu zbiornikami paliwa, systemem wentylacyjnym (również powietrza zasysanego) i gaśniczym.

Zamontowano w nim także akustycznie izolowane stanowiska badawcze. Do każdego badanego silnika (ciężarówki, samochodu osobowego czy motocykla), doprowadzone są oddzielne instalacje z różnym paliwem (Centrum dysponuje paliwami praktycznie z całego świata, o różnej jakości i składzie chemicznym). Ze względu na to, że Castrol bada i rozwija oleje przystosowane do pracy z paliwami gazowymi, nie brakuje również stanowiska przystosowanego do zasilania silników LPG lub CNG. W tym przypadku, zbiorniki gazowe napełniane są paliwem o ściśle określonych parametrach, wymaganych podczas konkretnych badań. Badany olej pracuje w zainstalowanych silnikach, których parametry kontroluje na specjalnym stanowisku technik. Monitorowaniu podlega temperatura oleju i silnika, ciśnienie oleju, obroty silnika, obciążenia, czystość spalin i wiele innych. Możliwe jest także zaprogramowanie określonych cyklów pracy silnika: trasa, miasto itd. Każdy silnik przed i po badaniu jest rozbierany w specjalnym warsztacie, zawsze w tej samej temperaturze, co zapobiega błędom pomiarowym wynikającym z rozszerzaniu się metali w zależności od temperatury.

CastrolPrac w komorze klimatycznej przy -25 st.C

Ocena elementów spoczywa na barkach bardzo doświadczonych inżynierów, bowiem nie wszystko da się zmierzyć. Nie ma normy na kolor zużytych pierścieni czy rodzaj osadów. Dzięki ich pracy, stosowne wnioski pomagają innym zespołom osiągnąć zamierzone cele. Kolejnym etapem są badania całych pojazdów w komorze klimatycznej pracującej od -25° C do +25° C i w określonej wilgotności powietrza.

Oleje jutra
Przyszłość oleju związana jest z nowymi technologiami stosowanymi w silnikach. Coraz ostrzejsze normy czystości spalin, coraz droższe surowce, coraz popularniejsze paliwa alternatywne - wszystko to wytycza kierunki badań producentów olejów. Już dziś zmagają się oni z problemami, o których mówić będziemy za parę lat. Efektem ich pracy będzie niewielka banka „złocistego płynu”, stojąca na sklepowej półce. Tylko tyle? Aż tyle.