System monitorowania i kontrolowania jakości paliw w Polsce

System taki istnieje w naszym kraju od 1 maja 2004 r., kiedy Polska została przyjęta do Unii Europejskiej. Jego stworzenie jest obowiązkiem państw-członków UE, wynikającym w dyrektywy 98/70WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 13 października 1998 r. w sprawie jakości benzyny i olejów napędowych, która została zmieniona dyrektywą 2003/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 3 marca 2003 r.

fot. gazeo.plBardzo ważne jest przepłukanie próbników przed pobraniem próbki do badania autogazu

Obecnie obowiązujący system kontroli jakości paliw formalnie funkcjonuje od 1 stycznia 2007 r., a zasady jego działania wynikają z zapisów ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw z 25 sierpnia 2006 r.

System nadzoruje prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a samo pobieranie próbek paliw (także LPG) jest wykonywane przez pracowników Inspekcji Handlowej.

Budując system w Polsce, uwzględniono specyfikę naszego rynku. System ten służy eliminowaniu i przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu paliw, których parametry nie spełniają wymagań jakościowych wynikających z przepisów prawa. Dopuszcza również wykonywanie kontroli paliw na podstawie wszelkich sygnałów dotyczących ich złej jakości. Raporty z kontroli są przekazywane w terminie do 31 maja do Rady Ministrów. Wyniki badań są również ogólnie dostępne (na stronie internetowej UOKiK), służąc m. in. przedstawicielom mediów do tworzenia różnego rodzaju opracowań.

Z uwagi na dwojaki sposób działania, system monitorowania i kontrolowania jakości paliw jest podzielony na części: wynikającą z przepisów europejskich i działającą na podstawie polskiego prawa. Obie gałęzie systemu różnią się między sobą kilkoma aspektami działania, np. rodzajem kontrolowanych podmiotów, sposobem ich wyboru do kontroli czy parametrami, które podlegają badaniu.

W części europejskiej nadzór nad jakością paliw ma charakter statystyczny, co wynika z przepisów UE. W jej ramach Polska jest zobligowana do raportowania jakości paliw do Komisji Europejskiej (do 30 czerwca). Monitoringiem objęte są benzyny (95 i 98), olej napędowy oraz biopaliwa dostępne na stacjach ogólnodostępnych i zakładowych. Badaniami nie jest objęty autogaz. Kontrole jakości są prowadzone na ostatnim etapie dystrybucji - próbki są pobierane na stacjach paliw wybieranych losowo (przez system komputerowy).

fot. gazeo.plNapełnianie próbnika LPG

Krajowa część systemu jest bardziej rozbudowana i przeciwdziała przewozowi, magazynowaniu, wprowadzaniu do obrotu, a także gromadzeniu na wewnętrznych stacjach zakładowych paliw nie spełniających wymagań jakościowych określonych przepisami prawa. Dotyczy to benzyny, oleju napędowego, biopaliw ciekłych dostępnych na stacjach paliw, lekkiego oleju opałowego, autogazu i sprężonego gazu ziemnego. Kontrole paliw odbywają się w dwóch okresach: letnim (od 1 maja do 30 września) i zimowym (od 1 października do 30 kwietnia), a badania wykonywane są przez laboratoria mające certyfikaty akredytacji wydane przez Polskie Centrum Akredytacji.

Minimalna liczba podmiotów podlegających kontroli jest wyznaczana przez prezesa UOKiK. Kontrole są także przeprowadzane na podstawie informacji o niewłaściwej jakości paliw lub okoliczności uzasadniającej podejrzenie wystąpienia u konkretnego przedsiębiorcy paliwa o niewłaściwej jakości. Są one najczęściej wynikiem skarg kierowców, informacji uzyskanych od różnych służb oraz nieprawidłowości wykrytych w czasie wcześniejszych kontroli. Na stronie internetowej UOKiK znajduje się specjalny formularz służący do zgłaszania niezgodności w zakresie jakości paliw.

fot. gazeo.plPróbniki z LPG są przewożone specjalnymi samochodami, wyposażonymi w regały do ich bezpiecznego zamocowania

Zasięg kontroli jest znacznie rozszerzony w stosunku do wymagań wynikających z wcześniejszej ustawy z 23 stycznia 2004 r. Obejmuje ona cały łańcuch dystrybucji paliw, łącznie z produkcją. Kontrolami objęte są wszystkie dostępne na polskim rynku paliwa, łącznie z gazowymi (LPG i CNG). W przypadku stwierdzenia w wyniku kontroli paliwa niewłaściwej jakości, zarządzana jest kontrola dostawcy niezgodnego produktu, a prokuratura wszczyna dochodzenie w tej sprawie.

Wykrycie nieprawidłowości w zakresie wymagań dla paliw jest zagrożone sankcjami karnymi, określonymi przez ustawodawcę w postaci kary grzywny (od 10 tys. do 1 mln zł) lub kary pozbawienia wolności (do 5 lat).