Truck of the Year 2011 w Gazeo

fot. gazeo.plMercedes Atego Hybrid z typową zabudową furgonową używaną w pojazdach miejskiej dystrybucji. Jej uzupełnieniem jest zamontowana na tylnym zwisie winda załadunkowa

Pierwsza generacja Atego pojawiła się na rynku w 1998 r. Obecnie w sprzedaży znajduje się drugie wcielenie tego popularnego modelu. Paleta dostępnych podwozi obejmuje pojazdy o rozstawach osi od 3020 do 5420 mm i DMC (dopuszczalnej masie całkowitej) od 6,5 do 16 t. Do naszej redakcji na krótką chwilę trafił samochód o rozstawie osi 4760 mm i dopuszczalnej masie całkowitej 12 t, czyli w jednej z bardziej popularnych na naszym rynku wersji.

Z założenia w hybrydowym układzie napędowym wykorzystuje się dwa źródła energii. Podstawowym (pierwotnym) źródłem jest silnik spalinowy (w przypadku Atego jednostka napędowa o zapłonie samoczynnym), dodatkowym (wtórnym) akumulator energii odzyskiwanej w czasie hamowania. W Atego zastosowano akumulator elektrochemiczny (litowo-jonowy).

fot. gazeo.plDostęp do silnika spalinowego uzyskuje się po podniesieniu kabiny. Rozmieszczone obok silnika obudowy filtrów znacznie ułatwiają obsługę pojazdu

Silnik spalinowy

W układzie napędowym samochodu zastosowano czterocylindrowy silnik ZS o pojemności 4,8 l, który przy spełnieniu wymagań Euro5 osiąga moc 160 kW (218 KM) przy 2200 obr./min oraz maksymalną wartość momentu obrotowego 810 Nm w zakresie 1200 - 1600 obr./min. Emisję szkodliwych składników spalin na tym poziomie osiągnięto przez zastosowanie układu SCR (Selective Catalytic Reduction). Redukuje on zawartość związków azotu w specjalnym katalizatorze na skutek reakcji z podawanym do układu wylotowego AdBlue.

Przypomnijmy, AdBlue jest 5 procentowym, wodnym roztworem mocznika, który wtryskiwany do układu wylotowego, reaguje ze związkami azotu, przyczyniając się do zmniejszenia ich emisji. Zbiornik AdBlue w Atego znajduje się z prawej strony pojazdu i mieści 25 l tego specyfiku. Z tej samej strony znajduje się także zbiornik paliwa o pojemności 180 l.

Skrzynia biegów

Z silnika moment obrotowy jest przenoszony do skrzyni biegów (G 85-6) o 6 przełożeniach (rozpiętość 6,7 - 0,73), którą wyposażono w system automatycznego przełączania Telligent. Co ciekawe zautomatyzowane skrzynie biegów stosowane w Mercedesach są pozbawione synchronizacji. Moment jest przenoszony dalej poprzez hipoidalny most napędowy o przełożeniu 4,3 do kół wyposażonych w ogumienie bliźniacze.

fot. gazeo.plChłodzona cieczą elektryczna jednostka napędowa oraz skrzynia biegów hybrydowego Atego

Hybrydowy układ napędowy

W Atego zastosowano równoległy, hybrydowy układ napędowy (spalinowo-elektryczny), którego dostawcą jest firma Eaton (oznaczenia na obudowie baterii trakcyjnej są widoczne, ale tylko pod samochodem). Część energii silnika spalinowego jest przetwarzana na elektryczną i służy do ładowania baterii trakcyjnej, a znacznie większa część energii wytwarzanej przez jednostkę napędową jest kierowana bezpośrednio do kół.

Silnik elektryczny

W układzie napędowym znajduje się także  także silnik elektryczny, którego włączenie następuje w ściśle określonych warunkach, kiedy spalinowa jednostka napędowa wymaga wspomagania. Elektryczna jednostka napędowa znajduje się pomiędzy silnikiem spalinowym, a właściwie sprzęgłem, a skrzynią biegów. Jest to chłodzony cieczą silnik prądu przemiennego o mocy 44 kW (59 KM) i momencie obrotowym 420 Nm.

fot. gazeo.plBateria trakcyjna w Atego jest umieszczona po lewej stronie pojazdu

Jest on zasilany z zamontowanej po lewej stronie samochodu baterii trakcyjnej (2 kWh, 340 V) złożonej z akumulatorów litowo-jonowych. Są one ładowane w czasie hamowania pojazdu, kiedy silnik elektryczny, napędzany przez układ napędowy od kół, pracuje jako prądnica. Wytwarzane wtedy napięcie zmienne jest zamieniane na stałe, które można zakumulować w baterii. Odwrotnie jest w przypadku napędu, kiedy napięcie stałe baterii trakcyjnej jest zamieniane na zmienne, które zasila silnik elektryczny. Procesy zamiany napięcia odbywają się w falowniku, który dodatkowo może sterować częstotliwością napięcia zmiennego. Pozwala to na sterowanie prędkością obrotową silnika elektrycznego. Falownik w Atego zamontowano pod samochodem (za kabiną po lewej stronie).

Dodatkowa moc i moment obrotowy silnika elektrycznego są wykorzystywane w czasie ruszania i przyspieszania, co ułatwia charakterystyka przebiegu momentu obrotowego tego typu jednostek napędowych. Maksymalna jego wartość jest dostępna już od startu silnika. Samochód rusza tylko z wykorzystaniem jednostki elektrycznej, a silnik spalinowy włącza się po pewnym czasie przejmując zadanie głównego źródła napędu. W „naszym” egzemplarzu silnik spalinowy pracował cały czas (brak systemu MSS – Motor Start Stop), choć na podstawie odgłosu jego pracy wyraźnie dało się zauważyć kiedy zostaje połączony z układem napędowym. Układ sterowania silnika tak dobiera parametry jego pracy, aby pracował on w najbardziej ekonomicznym zakresie.

Hybrydowy układ napędowy podnosi masę samochodu w stosunku do wersji napędzanej wyłącznie silnikiem Diesla o około 350 kg.

fot. gazeo.plSamochody używane w miejskiej dystrybucji muszą być bardzo zwrotne, Atego w tym względzie nie ustępuje konkurencji

Wrażenia z jazdy

Po uruchomieniu silnika (całonocny postój na parkingu) stan naładowania baterii trakcyjnej wynosił 0%, pomimo tego, że dzień wcześniej była ona naładowana do ponad 30% (trasa z Ołtarzewa do Łodzi). W czasie krótkiej jazdy po mieście bateria doładowała się do poziomu około 17%. Samochodem udawało się ruszyć tylko z wykorzystaniem silnika elektrycznego i rozpędzić do kilkunastu km/h. Trochę dziwi, że samochód wyposażony w hybrydowy układ napędowy nie był wyposażony w system MSS (Motor Start Stop), który wyłącza silnik samochodu w czasie postoju, np. w korku. Zamontowany w kabinie dodatkowy wyświetlacz służący do monitorowania działania układu hybrydowego podawał również oszczędność w zużyciu paliwa w stosunku do wersji wyłącznie spalinowej. W czasie krótkiej jazdy po mieście udało nam się uzyskać oszczędność 0,1 l/100 km. Jazda była zbyt krótka, by próbować komentować jej wartość i oceniać hybrydowy układ napędowy w tym modelu. Producent deklaruje, że Atego Hybrid ma mniejsze o 10-15% zużycie paliwa w stosunku do wersji wyłącznie dieslowskiej. Dzień wcześniej kolega, który prowadził samochód z Ołtarzewa do Łodzi uzyskał oszczędność 0,5 l, lecz jak wiadomo hybrydy nie są tworzone jako pojazdy do ruchu międzymiastowego, lecz do eksploatacji w terenie miejskim i należy sądzić, że w czasie jazd po mieście ograniczenie zużycia paliwa byłoby znacznie większe.

Podsumowanie

Atego Hybrid niczym nas nie zaskoczył, choć na to liczyliśmy. Najbardziej zdziwił nas brak w standardowym wyposażeniu systemu wyłączania silnika na postoju. W samochodzie hybrydowym to trochę zaskakujące. Tym bardziej, że zgodnie z deklaracjami producenta rozwiązanie to przyczynia się do ograniczenia zużycia paliwa o 5-10%. Z uwagi na krótki czas użytkowania samochodu nie byliśmy w stanie tych danych zweryfikować, lecz biorąc pod uwagę wskazania wyświetlacza, pokazującego ilość zaoszczędzonego paliwa nie spodziewamy się rewelacyjnych wyników. Z pewnością przyznanie tytułu Truck of the Year dla pojazdu hybrydowego było przełomową decyzją międzynarodowego jury, która przyczyni się do zwiększonego zainteresowania tą technologią napędową. Czy przełoży się to na konkretne wyniki sprzedaży? Czas pokaże.